Proteklih 30 godina od sticanja suverenog i nezavisnog statusa države Bosne i Hercegovine čini vrijeme koje omogućuje valorizaciju značaja platforme za organizaciju Oružanih snaga za odbranu Bosne i Hercegovine.
OČUVANJE MULTIETNIČKOG BIĆA BIH
Platformu je usvojilo Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine sredinom juna 1992. godine. Istovremeno je početkom juna 1992, na prijedlog bloka opozicionih stranaka, Predsjedništvo popunjeno kadrovima iz srpskog naroda. Bili su to dr. Nenad Kecmanović i dr. Mirko Pejanović, koji su izabrani na mjesta Nikole Koljevića i Biljane Plavšić. Time je Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine dobilo svoj puni legitimitet i legalitet da organizuje odbranu Bosne i Hercegovine od nametnute agresije Srbije i Crne Gore (Savezne Republike Jugoslavije).
Kao svoj strateški cilj za odbranu Republike Bosne i Hercegovine Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine je imalo očuvanje istorijskog multietničkog bića Bosne i Hercegovine. U tom kontekstu se, u punom jedinstvu svojih sedam članova, odlučilo da usvoji jedan programski dokument političko-ustavnog karaktera. Taj dokument će dobiti naziv Platforma o radu Predsjedništva u ratnim uslovima.
Platforma je oblikovana sadržajno sa više cjelina. To su ove cjeline: kakva Bosna i Hercegovina, odnosi i institucije koje garantuju nacionalnu ravnopravnost, za kakve međudržavne odnose je zainteresovana Bosna i Hercegovina, odnos prema prekidu rata i uspostavljanju mira u Bosni i Hercegovini, politička osnova opštenarodnog odbrambenog rata, apel svim patriotskim snagama.
Na temelju programskih usmjerenja Platforme osigurano je:
– jedinstvo članova Predsjedništva u rukovođenju otporom i odbranom protiv agresije na Bosnu i Hercegovinu
– formiranje Armije Republike Bosne i Hercegovine kao oružane sile za vođenje odbrambeno-oslobodilačkog rata
– Oblikovanje osnove za pregovore o postizanju mirovnog političkog rješenja rata u Bosni i Hercegovini.
Sa postizanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma 1995. godine Bosna i Hercegovina je ušla u istorijsko vrijeme izgradnje mira i integracije države Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i NATO-savez.
Ključne riječi su: Bosna i Hercegovina, suvereni i nezavisni državnopravni status države Bosne i Hercegovine, agresija na Bosnu i Hercegovinu, Platforma o radu Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine, Armija Republike Bosne i Hercegovine.
DRUŠTVENO-ISTORIJSKI KONTEKST
U istoriji zemalja i naroda postoje periodi koji postaju prelomni u razvoju državnosti jedne zemlje. Istorijski slijed događaja u vremenu disolucije SFRJ i sloma socijalizma krajem 80-ih godina XX stoljeća doveo je do prelomnih momenata u razvoju državnosti Bosne i Hercegovine tokom 1990, zatim 1991. i 1992. godine.
Tako je 1990. postala istorijski prelomna godina. Te godine se u Bosni i Hercegovini ukida jednopartijski sistem i uvodi politički pluralizam. Od ljeta do jeseni formiran je višepartijski sistem i provedeni višepartijski izbori u novembru 1991. godine. Na prvim višestranačkim izborima građani su apsolutno povjerenje dali Stranci demokratske akcije, Hrvatskoj demokratskoj zajednici i Srpskoj demokratskoj stranci. Ove tri stranke, najčešće nazivane narodne stranke, osvojile su u Skupštini Bosne i Hercegovine 84% poslaničkih/zastupničkih mjesta. Sve druge parlamentarne stranke osvojile su 16% mjesta u Parlamentu Bosne i Hercegovine. To su bile stranke ljevice i liberalne stranke: Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine, Savez reformskih snaga za Bosnu i Hercegovinu, Liberalna stranka, Muslimanska bošnjačka stranka i Demokratski socijalistički savez. Ove stranke će u Skupštini Bosne i Hercegovine djelovati kao opozicione parlamentarne stranke.
Novi višestranački saziv Skupštine Bosne i Hercegovine konstituisan je početkom 1991. godine. I izbori i početak vršenja višestranačke vlasti odvijali su se mirno. Ali ne zadugo mirno. Već sredinom 1991. u Skupštini Bosne i Hercegovine započinje diskusija o političkoj budućnosti Republike Bosne i Hercegovine. U novonastalim istorijskim prilikama, uslovljenim disolucijom SFRJ, rasprava o političkoj budućnosti Bosne i Hercegovine slijedila je kao nužnost odlučivanja o daljem državnopravnom statusu Republike Bosne i Hercegovine u istorijskim uslovima disolucije Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Radi se o tome da je disolucija SFRJ tokom 1991. i početkom 1992. ušla u svoj krajnji ishod. Zapravo, tokom 1991. godine tri jugoslovenske republike: Hrvatska, Slovenija i Makedonija su provele referendume građana i proglasile svoju suverenost i nezavisnost. Srbija i Crna Gora su odlučile formirati Saveznu Republiku Jugoslaviju. U takvim okolnostima organi Jugoslovenske federacije su prestali funkcionisati.
REFERENDUM
Tokom ljeta i jeseni 1991. godine u Skupštini Bosne i Hercegovine dolazi do polarizacije i međustranačkog sukobljavanja u diskusiji o političkoj budućnosti Bosne i Hercegovine. Do političkog sukobljavanja dolazi najprije među vladajućim strankama, koje su na početku mandata 1991. proglasile zajedničku vlast. Stranka demokratske akcije, Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine i Srpska demokratska stranka došle su u sukob na pitanju istorijskog prava Republike Bosne i Hercegovine, da kao i druge jugoslovenske republike, u uslovima disolucije Federativne Jugoslavije, opredijeli svoj suverenitet i nezavisni državnopravni status. To znači da budućnost gradi kao suverena država unutar slobodnih evropskih zemalja. U tim okolnostima se u Parlamentu Bosne i Hercegovine oblikuju dvije političke opcije.
Prvu opciju o suverenom i nezavisnom državnopravnom statusu Republike Bosne i Hercegovine zagovaraju dvije vladajuće stranke: Stranka demokratske akcije i Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine zajedno sa pet opozicionih stranaka: Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine, Savez reformskih snaga za Bosnu i Hercegovinu, Liberalna stranka, Muslimanska bošnjačka stranka i Demokratski socijalistički savez. Drugu opciju zagovara Srpska demokratska stranka, kojoj se pridružuje Srpski pokret obnove, a to je da Republika Bosna i Hercegovina ni na koji način ne može biti suverena izvan Jugoslavije.
Izlaz iz ovog međustranačkog sukobljavanja pronađen je u ideji raspisivanja referenduma građana o suverenom i nezavisnom državnopravnom statusu Bosne i Hercegovine. Skupština Bosne i Hercegovine je donijela odluku o raspisivanju republičkog referenduma 25. januara 1992. godine. Referendum na kome se građani izjašnjavaju bez razlike o suverenom i nezavisnom državnopravnom statusu Bosne i Hercegovine održan je 29. februara i 1. marta 1992. godine. Na referendum je izašlo 64% građana upisanih u državni birački spisak. Pozitivan odgovor na referendumsko pitanje dalo je 99% svih koji su se izjašnjavali na referendumu.
Važno je potcrtati da je referendumsko pitanje bilo zasnovano na principima Prvog zasjedanja ZAVNOBiH-a, održanog 1943. godine, kada je obnovljena državnost Bosne i Hercegovine. Samo referendumsko pitanje glasilo je: Jeste li za suverenu i nezavisnu Bosnu i Hercegovinu, državu ravnopravnih građana, naroda Bosne i Hercegovine Muslimana, Srba, Hrvata i pripadnika drugih naroda koji u njoj žive?
Na temelju rezultata referenduma građana, zemlje Evropske zajednice, njih 12, donijele su odluku 6. aprila 1992. godine o međunarodnom priznanju Republike Bosne i Hercegovine. Potom su Bosnu i Hercegovinu 7. aprila 1992. priznale Sjedinjene Američke Države i mnoge druge zemlje svijeta. Do kraja 1992. godine Bosna i Hercegovina je dobila međunarodno priznanje od 76 zemalja svijeta. U organizaciju Ujedinjenih nacija Bosna i Hercegovina je primljena 22. maja 1992. Time je Bosna i Hercegovina postala subjekt međunarodnog prava i faktor izgradnje mira u svijetu.
OPSADA SARAJEVA
Istovremeno, Bosna i Hercegovina nije imala sreće da kao Slovenija ili Republika Češka u miru razvija svoju državnost kao suverena država. Početkom aprila je izvršena agresija JNA na suverenu i međunarodno priznatu državu Bosnu i Hercegovinu. Upravljanje nad JNA preuzela je Savezna Republika Jugoslavija. Ta agresija počela je opsadom Sarajeva.
Miloševićev politički režim je imao čvrst plan da Bosna i Hercegovina ostane u sastavu Savezne Republike Jugoslavije. Koncept postojanja Savezne Republike Jugoslavije bio je, zapravo, koncept velike Srbije. Svi korpusi JNA sa teritorije Slovenije i Hrvatske dislocirani su u Bosnu i Hercegovinu do kraja ljeta 1992. Snage JNA, a kasnije (u maju 1992. godine) JNA je preimenovana u Vojsku Republike Srpske, koja je držala pod kontrolom 70% teritorije Republike Bosne i Hercegovine.
Miloševićev režim je računao na to da će izlaskom srpskih predstavnika iz Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine (N. Koljević i B. Plavšić) nakon referenduma građana početkom 1992. godine, te izlaskom poslanika SDS-a iz Parlamenta BiH, Bosna i Hercegovina šutke ostati u Saveznoj Republici Jugoslaviji, a suštinski u velikoj Srbiji.
Međutim, obrt se dogodio tokom maja i početkom juna 1992. Taj obrt se događa sa popunom Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine kandidatima iz srpskog naroda. Popuna je izvršena na temelju tada važećeg zakona o izboru članova Predsjedništva. Članovi Predsjedništva koji su podnijeli ostavke zamijenjeni su, na prijedlog Bloka opozicionih stranaka, dr. Nenadom Kecmanovićem i dr. Mirkom Pejanovićem, koji su po broju glasova na izborima 1990. bili sljedeći na listi iza B. Plavšić i N. Koljevića. Dr. Kecmanović je bio član Predsjedništva do augusta 1992. godine, kada je otišao u Beograd. Na to mjesto je u novembru 1992. izabrana profesorica Tatjana Ljujić Mijatović.
ZADACI PREDSJEDNIŠTVA
Kada je Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine popunjeno 1. juna 1992. godine, ono je po Ustavu Bosne i Hercegovine dobilo puni legalitet i legitimitet.
Osim prijedloga Bloka opozicionih stranka (koordinaciju rada ovog opozicionog bloka vodio je akademik Muhamed Filipović) za popunu Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine, bio je i prijedlog da se donese Platforma o radu Predsjedništva u ratnim uslovima. Tom platformom se na programskoj osnovi definiše: Karakter države Bosne i Hercegovine za koju se bore patriotske i demokratske snage, kao i politička osnova za formiranje Oružanih snaga za odbranu suverene i međunarodno priznate države Bosne i Hercegovine.
U tom cilju Predsjedništvo je na samom početku juna formiralo Komisiju za izvedbu prijedloga Platforme za djelovanje Predsjedništva u ratnim uslovima. Komisiju su činili dr. Nenad Kecmanović, Fikret Abdić i Stjepan Kljuić. U međuvremenu je dr. Kecmanović imao povredu u saobraćajnoj nesreći. Mene je zamolio da napišem prvi draft Platforme. Ja sam to učinio, pod svijećom u mom stanu na Breki. Taj prvobitni tekst, sa neznatnim dopunama, usvojilo je Predsjedništvo RBiH juna 1992. godine.
Usvajanjem Platforme za djelovanje Predsjedništva u ratnim uslovima, Predsjedništvo je dobilo programski dokument ustavnopravne sadržine. Taj dokument je omogućio puno političko jedinstvo članova Predsjedništva. Takođe je Platforma omogućila političku osnovu za formiranje Armije Republike Bosne i Hercegovine. Uz to, Platforma je omogućila jedinstvenu osnovu za pregovore o postizanju mira u okviru Ženevske mirovne konferencije tokom 1992. i 1993. godine i kasnije pregovore koji su rađeni za postizanje Vašingtonskog i Dejtonskog mirovnog sporazuma 1995. Malo podsjećanje: Ženevska mirovna konferencija je radila od septembra 1992. do novembra 1993. Konferencijom je predsjedavao Cyrus Vance, pomoćnik generalnog sekretara OUN-a. Tokom novembra i decembra 1992. godine na Ženevskoj mirovnoj konferenciji predložen je Vance-Owenov plan sa 10 provincija. Ovaj mirovni plan nije potvrdila Skupština Republike srpskog naroda. Tako je mirovni plan sa 10 provincija i organima Bosne i Hercegovine – odbačen. (Vidi šire: Kasim I. Begić: Bosna i Hercegovina od Vanceove misije do Dejtonskog sporazuma, Bosanska knjiga, Sarajevo 1997, str. 109-121)
Sljedeći mirovni plan koji je pripremila Ženevska mirovna konferencija bio je plan Owen-Stoltenberg sa tri etničke republike: srpska, hrvatska i bosanska. I ovaj plan je odbačen od Sabora Bošnjačke republike 1993. godine. (Vidi šire: Kasim I. Begić: Bosna i Hercegovina od Vanceove misije do Dejtonskog sporazuma, Bosanska knjiga, Sarajevo 1997, str. 127-154)
ZNAČAJ PLATFORME ZA DJELOVANJE PREDSJEDNIŠTVA
Platforma je u svojoj strukturi imala više segmenata:
– Kakva Bosna i Hercegovina
– Odnosi i institucije koje garantuju nacionalnu ravnopravnost
– Za kakve međudržavne odnose je zainteresovana Bosna i Hercegovina
– Odnos prema prekidu rata i uspostavljanju mira u Bosni i Hercegovini
– Politička osnova opštenarodnog odbrambenog rata
– Apel svim patriotskim snagama. (Platforma za djelovanje Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine u ratnim uslovima u knjizi: Mirko Pejanović: Bosansko pitanje i Srbi u Bosni i Hercegovini, Bosanska knjiga, Sarajevo 1999, str. 292-295)
Posebnu težinu ima programsko stajalište: za kakvu će se Bosnu i Hercegovinu boriti demokratske i multietničke snage Bosne i Hercegovine?
U Platformi je Bosna i Hercegovina definisana kao suverena i nezavisna država građana, konstitutivnih i ravnopravnih naroda Muslimana, Hrvata, Srba i pripadnika ostalih naroda koji u njoj žive. Republika Bosna i Hercegovina konstituiše se na principima parlamentarne građanske demokratije, što podrazumijeva prije svega tržišnu ekonomiju, stranački pluralizam i ljudska prava i slobode. Ovo određenje države Bosne i Hercegovine ne sadrži dvije premise. Zapravo, sadrži istorijsko naslijeđe odluka Prvog zasjedanja ZAVNOBiH-a po kome je Bosna i Hercegovina, u obnovi državnosti, utemeljena kao država svojih građana i istovremeno svojih ravnopravnih naroda: Bošnjaka, Srba, Hrvata i pripadnika ostalih naroda koji u njoj žive.
Riječ je o tome da je država Bosna i Hercegovina u Platformi o djelovanju Predsjedništva u ratnim uslovima definisana na temelju savremenih demokratskih standarda postojanja i egzistencije pravnih država u zemljama Evropske unije, kao i viševjekovnoj multikulturalnosti bosanskohercegovačke političke zajednice. Tri njena naroda: Bošnjaci, Srbi i Hrvati su unutar Bosne i Hercegovine uspostavili i razvili svoj kulturni i nacionalni identitet.
Uz određenje karaktera države Bosne i Hercegovine, zapravo njenog istorijskog i multikulturnog bića, definisane su i osnove unutrašnjeg ustrojstva države Bosne i Hercegovine. Radi se o tome da se unutrašnje ustrojstvo Bosne i Hercegovine kao multikulturne i multireligijske zajednice zasniva na regionalnoj i lokalnoj samoupravi, koja uvažava ekonomske, kulturne, istorijske i etničke kriterije. (Platforma za djelovanje Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine u ratnim uslovima, u knjizi: Mirko Pejanović: Bosansko pitanje i Srbi u Bosni i Hercegovini, Bosanska knjiga, Sarajevo 1999, str. 292)
Ovim pristupom bi se Bosna i Hercegovina približila modelima teritorijalne organizacije u zemljama Evropske unije koji su izvedeni na principima regionalne i lokalne samouprave. Ima se u vidu činjenica da su sve zapadnoevropske zemlje od vremena primjene Evropske povelje o lokalnoj samoupravi od 1985. godine svoju unutrašnju teritorijalnu organizaciju izvele na principima lokalne i regionalne samouprave. Izlaganje ovih principa u Platformi za djelovanje Predsjedništva u ratnim uslovima fokusira se na univerzalne evropske standarde. Ali na pregovorima za predlaganje mirovnih planova dominantan je bio etnički pristup. Njega je pratilo vojno stanje na terenu. Predstavnici međunarodne zajednice su nekritički uvažavali stanje na terenu. Zbog toga su svi mirovni planovi izvedeni na etničkoj osnovi, kako Vašingtonski mirovni sporazum 1994. godine, tako i plan Kontaktne grupe 1994. godine te Dejtonski mirovni sporazum 1995.
U Platformi za djelovanje Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine u ratnim uslovima utemeljena je strategija o sveopštem građanskom otporu i odbrani integriteta i istorijskog bića države Bosne i Hercegovine. Na strategiji koju definiše Platforma za djelovanje Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine u ratnim uslovima formirana je Armija Republike Bosne i Hercegovine kao oružana sila građana Bosne i Hercegovine i pripadnika svih njenih naroda.
Na iskazanom patriotskom raspoloženju građana formirane su jedinice Armije Republike Bosne i Hercegovine. Struktura Armije Republike Bosne i Hercegovine zasnovana je na glavnom štabu Armije Republike Bosne i Hercegovine i sedam korpusa sa sjedištem u gradskim regionalnim centrima. Prvi korpus je formiran u Sarajevu. Za odbranu Sarajeva život je dalo 6.585 boraca iz svih naroda. Sarajevo je bilo ključna tačka i cilj agresije. (Vidi šire: Značaj Platforme za djelovanje Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine u ratnim uslovima za koncepciju otpora i odbrane Bosne i Hercegovine, u: Mirko Pejanović: Državnost Bosne i Hercegovine u XX i XXI stoljeću, University Press-magistrat izdanje, Sarajevo, 2021, str. 138-146)
Odbrana Sarajeva kao središta državnih institucija bila je ključna za odbranu suverenosti i integriteta države Bosne i Hercegovine. U Tuzli je formiran Drugi korpus Armije Republike Bosne i Hercegovine. Grad Bihać je formirao svoj Peti korpus. Grad Zenica je formirala Treći korpus. Od 1993. godine unutar Armije Republike Bosne i Hercegovine formirana su još dva korpusa: Šesti sa sjedištem u Konjicu i Sedmi sa sjedištem u Travniku. Vrhovnu komandu nad Armijom Republike Bosne i Hercegovine vršilo je Ratno predsjedništvo (redovni sastav Predsjedništva proširen u ratnim uslovima s predsjednikom Vlade, komandantom Glavnog štaba Armije Republike Bosne i Hercegovine i ministrom unutrašnjih poslova).
Sve vrijeme rata Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine je vršilo ulogu vrhovne komande iz opsjednutog Sarajeva. Snage Prvog korpusa Armije Republike Bosne i Hercegovine su u ljeto 1993. godine dovršile izgradnju tunela ispod piste Aerodroma Sarajevo u pravcu Dobrinja – Butmir. Na ovaj način je uspostavljena operativna komunikacija između glavnog grada Sarajeva i gradskih centara na slobodnoj teritoriji pod kontrolom Armije Republike Bosne i Hercegovine. Tokom 1994. jedinice Armije Republike Bosne i Hercegovine iz odbrambenih prelaze i u ofanzivne vojne aktivnosti i proširuju slobodnu teritoriju. Združena akcija više korpusa: Petog, Sedmog, Prvog, Trećeg i Drugog tokom 1995. omogućila je da se oslobodi veći teritorij u centralnoj Bosni, Bosanskoj krajini i zapadnoj Bosni.
Multietnički sastav i jedinstvo Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine, kao i narasla snaga Armije Republike Bosne i Hercegovine su valjana osnova za dobijanje povjerenja međunarodne zajednice prema konceptu države Bosne i Hercegovine i konceptu odbrane njenog integriteta i njenog istorijskog multietničkog bića. Ta podrška će biti iskazana, najprije, u vidu donošenja Vašingtonskog mirovnog sporazuma u martu 1994. godine, čime je zaustavljen bošnjačko-hrvatski vojni sukob. U nastavku svog liderstva u traženju mirovnog političkog rješenja za Bosnu i Hercegovinu, Sjedinjene Američke Države su uložile moć i prestiž da se nakon plana Kontaktne grupe iz 1994. godine potpiše Dejtonski mirovni sporazum u decembru 1995. godine. Ovim sporazumom su zaustavljena vojna dejstva, uspostavljen je mir na cijelom prostoru Bosne i Hercegovine. Snage NATO-saveza su po odluci Vijeća sigurnosti u decembru 1995. dobile ulogu međunarodnih mirovnih vojnih snaga za implementaciju mira.
ZA PAMĆENJE
Platforma za djelovanje Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine u ratnim uslovima imala je temeljnu programsko-političku važnost u definisanju i realizaciji koncepcije odbrane Bosne i Hercegovine u ratu, kojoj je bio nametnut 1992. godine u obliku agresije Savezne Republike Jugoslavije na suverenu i međunarodno priznatu državu Bosnu i Hercegovinu.
Na temelju Platforme za djelovanje Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine u uslovima rata definisane su osnove za formiranje Armije Republike Bosne i Hercegovine kao svegrađanske oružane sile za odbranu integriteta i istorijskog multietničkog bića Bosne i Hercegovine. Po svom sastavu Armija Republike Bosne i Hercegovine je bila multietnička i opštepatriotska oružana sila. Njenu strukturu su činili glavni štab i sedam korpusa u gradovima Bosne i Hercegovine. Tokom 1993. i 1994. Armija Republike Bosne i Hercegovine je izrasla u respektabilnu oružanu silu države Bosne i Hercegovine. Njene ofanzivne aktivnosti na širenju slobodnih teritorija u 1994. i 1995. godini doprinijele su jačanju povjerenja međunarodne zajednice u odbrani i opstojnosti suverene i nezavisne države Bosne i Hercegovine.
Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine je usvajanjem Platforme za djelovanje Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine u ratnim uslovima oblikovalo svoju strategiju u vidu programsko-političkog i ustavnog dokumenta za odbranu države Bosne i Hercegovine.
Uz mobilizaciju građanskih patriotskih snaga i uz snažno djelovanje Armije Republike Bosne i Hercegovine u oslobodilačko-odbrambenim aktivnostima, Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine je učestvovalo u traženju mirovnog rješenja za rat u okviru pregovora koji su vođeni u okviru međunarodne zajednice.
Vašingtonski mirovni sporazum 1994. godine omogućiće strategijski preokret za postizanje Dejtonskog mirovnog sporazuma 1995. kao cjelovitog mirovnog rješenja za Bosnu i Hercegovinu. Provođenje Dejtonskog mirovnog sporazuma omogućuje izgradnju mira i integraciju države Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju i NATO-savez na početku XXI stoljeća.
(akademik Mirko Pejanović/Oslobođenje)
